استان خوزستان استانی در جنوب‌غربی ایران است، که بر کرانه خلیج فارس قرار دارد و مرکز تولید نفت و گاز ایران به‌شمار می‌آید. مساحت استان خوزستان ۶۴٫۰۵۷ کیلومتر مربع است و با جمعیتی معادل ۴٬۷۱۰٬۵۰۶ نفر (بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۵)، پنجمین استان پرجمعیت ایران محسوب می‌شود. شهر اهواز، مرکز استان خوزستان است.

بر اساس آخرین سرشماری جمعیتی    معادل ۴٬۹۹۶٬۰۰۰می باشد. 

 

جغرافیای سیاسی استان

این استان از شمال غربی با استان ایلام، از شمال با استان لرستان، از شمال شرقی و شرق با استان‌های چهارمحال و بختیاری و کهگیلویه و بویراحمد؛ از جنوب با خلیج فارس و از  غرب با کشور عراق هم‌مرز است.
بر اساس تقسیمات کشوری سال هزار و سیصد و پنجاه و هفت، این استان دارای پانزده شهرستان، سی‌و پنج بخش، سیزده دهستان و چهار هزار و چهارصد و نود و شش آبادی دارای سکنه می‌باشد.
مرکز استان خوزستان شهر اهواز و سایر شهرستان‌های آن عبارتند از: آبادان، اندیمشک، اهواز، ایذه، باغ‌ملک، بندرماهشهر، بهبهان، خرمشهر، دزفول، دشت‌آزادگان، رامهرمز، شادگان، شوش، شوشتر و مسجد سلیمان.

 

جغرافیای طبیعی استان

شمال و شرق خوزستان را سلسله جبال زاگرس فراگرفته است که ارتفاعات آن در جهت جنوب غربی کاهش می‌یابد، به‌طوری که در نواحی جنوبی‌تر به صورت تپه ماهورهایی نمایان می‌شود. استان خوزستان را از نظر پستی و بلندی می‌توان به دو منطقه کوهستانی و جلگه‌ای تقسیم کرد.

منطقه‌ای کوهستانی شمال و شرق استان را قرار گرفته و منطقه جلگه‌ای آن از جنوب دزفول، مسجدسلیمان، رامهرمز و بهبهان آغاز شده و تا کرانه‌های خلیج‌فارس و اروندرود ادامه می‌بابد.

استان خوزستان دارای آب و هوایی مختلف است:  آب و هوایی نیمه‌بیابانی که شهرهای آبادان، خرمشهر، ماهشهر، هندیجان، دشت‌آزادگان و نواحی دزفول، بهبهان، رامهرمز، شوشتر و نواحی شمال اهواز را در بر می‌گیرد.

آب وهوای استپ، نواحی شمال دزفول، بهبهان، رامهرمز، شوشتر و شمال اهواز را دربرمی‌گیرد. استان خوزستان تحت تأثیر سه‌نوع باد قرار دارد:  اولین باد، جریان سرد نواحی کوهستانی و دومین باد (شرجی)، جریان گرم و رطوبتی از خلیج‌فارس است که به سوی جلگه می‌وزد. سومین‌باد یا باد سوم از عربستان می‌وزد و همیشه مقداری شن و خاک و رطوبت همراه دارد.

بر اساس داده‌های ایستگاه‌های سینوپتیک استان خوزستان در سال هزار و سیصد و هفتاد و پنج، حداقل مطلق درجه حرارت منفی دو دهم درجه سانتیگراد و حداکثر مطلق درجه حرارت با چهل پنجاه درجه سانتیگراد در اهواز گزارش شده است.

 

 

یادمان‌های دفاع مقدس در خوزستان
مناطق عملیاتی دوران هشت ساله دفاع مقدس و یادمان‌های ایجاد شده در مناطق اروندکنار، شلمچه، فکه، طلاییه و شهرهای آبادان و خرمشهر از جاذبه‌های گردشگری دوران دفاع مقدس استان خوزستان به شمار می‌روند.

همه ساله شهروندان بسیاری از سراسر کشور دراین مناطق حضور پیدا می‌کنند تا یاد و خاطره هشت سال جانفشانی پاکترین جوانان این مرز و بوم را در دفاع از میهن اسلامی خود زنده نگاه دارند و با آرمان‌های شهیدان تجدید بیعت کنند.  
 امکانات سرمایه گذاری دراستان خوزستان

 

سرمایه گذاری در استان خوزستان

استان خوزستان دارای ویژگیهای خاصی است که درکمتر استانی از کشور چنین ویژگیهایی موجود می باشد وهمین ویژگیها عاملی گردیده تا استان خوزستان متمایز از سایر استانها دیده شود وفرصتهای مناسبی را فراهم آورده تا سرمایه گذاران اعم از داخلی وخارجی برای سرمایه گذاری از این فرصتها استفاده نمایند که در این خصوص می توان به موارد ذیل اشاره نمود :

۱.   منابع عظیم نفت وگاز

۲.  تاسیسات فولادی وذوب آهن

۳.  وجود کشت وصنعتهای متعدد

۴.  وجود رودخانه های پرآب کارون، کرخه ، دز ، زهره ومارون وجراحی

۵.  دسترسی به آبهای آزاد وبین المللی

۶.  وجود امکانات زیربنایی

۷.   همجواری خوزستان با بازارهای مصرف جهانی (کشورهای حاشیه خلیج فارس)

۸.   تولید خرما

۹.   وجود زمینه های لازم درخصوص پرورش ماهی و میگو

۱۰. صنعت توریسم وگردشگری

 

 

میراث فرهنگی وگردشگری

 

استان خوزستان با مساحتی بالغ بر ۰۰۰/۶۳ کیلومتر مربع (۲۹ درجه و۵۸ دقیقه ) تا(۳۳ درجه و۴دقیقه )عرض شمالی از خط استوا و (۴۷ درجه و۴۱ دقیقه ) تا (۵۰ درجه و۳۹ دقیقه ) طول شرقی از نصف النهار گرینویچ قرار دارد .

استان خوزستان از لحاظ شکل ناهمواری به دو منطقه متمایز کوهستانی ومنطقه جلگه ای تقسیم میشود :

الف – منطقه کوهستانی در شمال ومشرق خوزستان :

از جمله کوههای مهم این منطقه کوه چو، جبال زردکوه ، آب بندان ، مامازادکوه سیاه وکوه چال را می توان نام برد .

در این منطقه شهرهای ایذه ، مسجد سلیمان ، لالی وباغملک قرار دارند . ارتفاع شمال وشمال شرقی استان تا ۲۵۰۰ متر از سطح دریا می رسد .

 

ب- منطقه جلگه ای

منطقه جلگه ای قسمت های غرب ، جنوب ومرکز بخش جلگه ای را تشکیل می دهند که شامل شهر های آبادان ، اهواز ، خرمشهر ، شوش و شادگان وسوسنگرد است .

حد فاصل دو بخش جلگه ای و کوهستانی استان بخش میان بند است که شامل : شهرهای بهبهان ، رامهرمز ، دزفول وشوشتر می باشد .

منطقه جلگه ای در خوزستان از جنوب دزفول آغاز وتا کرانه های خلیج فارس امتداد دارد جلگه خوزستان بر اثر فرسایش رسوبات ، تقریبا صاف ودارای شیب کم است .

 

رودخانه ها ومنبع آبهای سطحی استان

 

یک سوم آبهای سطحی ایران در خوزستان جریان دارد واز این نظر یکی از غنی ترین مناطقکشور می باشد . مهمترین رودهای استان عبارتند از : کارون ، کرخه ، مارون (جراحی ) و دز

 

رود کارون

کارون به طول ۸۵۰ کیلومتر وعرض متفاوت ، از دره های تنگ وعمیق در سرچشمه تا بستر پهن وگسترده در مصب از بزرگترین و طویلترین رودهای ایران است .

سدهای احداثی درکارون عبارتند از : سد کارون ، سد گتوند ، سد شادروان وبند میزان در شوشتر .

 

رودخانه دز

دز رودخانه ای است که ازکوههای لرستان سرچشمه می گیرد پس از مشروب ساختن دزفول به شاخه شطیط وارد شده واز طریق شاخه شطیط   به کــارون   ملحق می گردد روی این رودخانه در شمال شهر دزفول سد مخزنی بنام سد دزفول وسد مخزنی بنام سد دز به ارتفاع ۲۰۳ متر برای آبیاری جلگه خوزستان بسته شده که می تواند معادل ۳/۳ میلیارد مترمکعب آب رادر پشت خود مهار نماید .

 

رودخانه مارون (جراحی)

این رودخانه از کوههای نسبتا مرتفع طبیعی در کهگیلویه سرچشمه می گیرد واز جهت جنوب غربی وارد دشت بهبهان می شود ، پس از عبور از دشت رامهرمز ودریافت رودخانه (اله) بسمت شمال منحرف می شود وبه نام رودخانه جراحی نامگذاری می شود ، از جهت جنوب غربی به دشتهای وسیع خلف آباد وشادگان میرسد .

 

آب و هوا

خوزستان در تقسیم بندی کلی اقلیمی کشور در بخش صحرائی گرم وخشک طبقه بندی گردیده است .

بطورکلی هوای خوزستان در جلگه و سواحل خلیج فارس و گرم و در نواحی کم ارتفاع صحرایی ، گرم وخشک ودر قسمتهای کوهستانی با ارتفاع زیاد دارای آب وهوای مرطوب وسرد است .

 

مراکز گردشگری

الف – تاریخی :

· چغارزنبیل

· قلعه شوش

· آپادانا شوش

· برد نشانده

· سرمسجد

· آبشارهای شوشتر

· پل شادروان

 

ب – طبیعی :

· تالاب شادگان

· جزیره مینو

· جنگلهای کرخه

· قلعه سلاسل

 

ج – اماکن مذهبی :

· مقبره حضرت دانیال نبی(ع) در شوش

· امامزاده عبداله

· مسجد جامع شوشتر

· مقبره علی بن مهزیار اهوازی

 

 

فرودگاه­ها:

در استان خوزستان چندین فرودگاه وجود دارد. یکی از این فرودگاه‌ها با نام فرودگاه مسجدسلیمان پس از جنگ تحمیلی تعطیل شد. فرودگاه بین‌المللی شهید سلیمانی اهواز، فرودگاه بین‌المللی آبادان، فرودگاه دزفول، فرودگاه بین‌المللی اهواز، فرودگاه ماهشهر و فرودگاه آغاجاری سایر فرودگاه‌های این استان هستند.

 

شبکه راه‌آهن:

اداره کل راه آهن جنوب درحال حاضر دارای سه محور به شرح ذیل می باشد :

۱- محور اهواز - اندیمشک ( تا ایستگاه هفت تپه )

۲- محور اهواز - بندر امام خمینی (ره) - ماهشهر

۳- محور اهواز - خرمشهر - شلمچه

این اداره کل جمعا دارای ۱۸ ایستگاه  و طول خطوط اصلی موجود ۴۷۴کیلومترو طول خطوط فرعی ( مانوری و صنعتی – تجاری ) حدود ۱۹۸کیلومتر می باشد .

شبکه ریلی استان خوزستان از نظر طول خـط اصـلی در کشـور رتبه هشتم را از بین مناطق ۲۱ گانه راه آهـن دارا بوده و جمعاً حـدود ۶٪ درصـد طول شبـکه ریلی کشـور را تشکیل می دهد . این اداره کل  بر اساس آخرین آمار سال ۱۳۹۳ که از سوی دفتر آمار و  فنآوری اطلاعات راه آهن منتشر گردیده  از نظر جابجایی بار بعد از ادارات کل یزد ، هرمزگان ، شرق و اصفهان در رتبه پنجم و از نظر جابجایی مسافر بعد از ادارات کل تهران ، خراسان و شمالغرب در رتبه چهارم راه آهن کشور قرار دارد.

 

 بنادر:

عداد هفت بندر تجاری با ظرفیت اسمی بالای ۷۰ میلیون تن تخلیه و بارگیری در سال  دارد. که بندر امام در منطقه ویژه اقتصادی، بزرگترین بندر آن است و به عنوان وسیع‌ترین منطقه ویژه اقتصادی کل کشور شناخته شده است.

 

اطلاعات جغرافیایی، جمعیتی استان خوزستان

شهرستان	مساحت شهرستان (کیلومتر مربع)	درصد نسبت به کل مساحت استان /کشور	جمعیت شهرستان (نفر)	درصد نسبت به کل جمعیت استان /کشور
آبادان	۲۲۶۷	۳/۵	۲۹۸۰۹۰	۶/۳
آغاجاری	۳۵۵	۰/۰۰۵	۱۷۶۵۴	۳/۷
امیدیه	۲۱۲۰	۳	۹۲۳۳۵	۱/۹
اندیمشک	۳۱۲۰	۵	۱۷۱۴۰۰	۳/۶
ایذه	۳۹۰۶	۶	۱۹۸۸۷۱	۴/۲
اهواز	۴۷۷۶	۷/۵	۱۳۰۲۵۹۱	۲۷/۶
اندیکا	۲۳۵۵	۳/۷	۴۷۶۲۹	۱
باغملک	۲۳۲۶	۳/۷	۱۰۵۳۸۴	۲/۲
باوی	۱۳۷۷	۲	۹۶۴۸۴	۲
بندرماهشهر	۲۹۵۶	۴/۶	۲۹۶۳۷۱	۶/۳
بهبهان	۲۹۶۷	۴/۶	۱۸۰۵۹۳	۳/۸
خرمشهر	۲۰۰۱	۳/۱	۱۷۰۹۷۶	۳/۶
حمیدیه	۷۷۴	۱/۲	۵۳۷۶۲	۱/۱
دزفول	۴۷۶۲	۷/۳	۴۴۳۹۷۱	۹/۴
دشت آزادگان	۱۹۷۳	۳	۱۰۷۹۸۹	۲/۳
رامشیر	۱۵۸۷	۲/۵	۵۴۰۰۴	۱/۱
رامهرمز	۱۸۵۴	۲/۹	۱۱۳۷۷۶	۲/۴
شادگان	۳۵۴۶	۵/۵	۱۳۸۴۸۰	۲/۹
شوش	۲۱۶۹	۳/۴	۲۰۵۷۲۰	۴/۳
شوشتر	۲۴۳۰	۳/۸	۱۹۲۰۲۸	۴
کارون	۱۱۹۸	۱/۸	۱۰۵۸۷۲	۲/۲
گتوند	۹۶۶	۱/۵	۶۵۴۶۸	۱/۴
لالی	۱۴۱۴	۲/۲	۳۷۹۶۳	۰/۸
مسجدسلیمان	۲۱۸۴	۳/۴	۱۱۳۴۱۹	۲/۴
هفتگل	۱۴۲۰	۲/۲	۲۲۱۱۹	۰/۴
هندیجان	۲۴۴۰	۳/۸	۳۸۷۶۲	۰/۸
هویزه	۲۷۱۴	۴/۲	۳۸۸۸۶	۰/۸
جمع	۶۴۰۵۷ کیلومتر مربع	۳/۸	۴۷۱۰۵۰۹ نفر براساس سرشماری سال ۹۵	۵/۹

منبع :  سالنامه آماری ۱۴۰۰- ۱۳۹۹

نمودار۱) مساحت شهرستان‌های استان خوزستان

 

 

 

 

 

نمودار۲ ) جمعیت شهرستان‌های استان خوزستان

 

 

 

 

 

 

نمودار۳) نمودار سازمانی جمعیت استان

 

 

 

 

 

 

وضعیت استان در شاخص‌های کلان اقتصادی

 

 

اطلاعات عمومی و اختصاصی استان خوزستان

ردیف	عنوان		مقدار  (واحد)	سال	منبع
۱	اطلاعات عمومی استان	جمعیت کل استان	۴۷۱۰۵۰۹	سرشماری ۱۳۹۵	مرکز آمار ایران ( برآورد جمعیت)
		جمعیت مرد	۲۳۸۸۶۷۴
		جمعیت زن	۲۳۲۱۸۳۵
		جمعیت شهری	۳۵۵۴۲۰۵
		جمعیت روستایی	۱۱۵۱۵۹۶
		تعداد شهرستان	۲۹	۱۴۰۰	سالنامه آماری خوزستان
		تعداد شهر	۸۷
		تعداد روستا	۶۴۲۶
		تعداد کل مراکز دانشگاهی	۶۱
		تعداد دانشجو	۴۶۱۱۷
		تعداد مراکز ثابت فنی و حرفه ای	۵۱	۱۴۰۲	اداره کل فنی و حرفه ای استان
		نرخ باسوادی	۸۹.۷	۱۳۹۵	سالنامه آماری خوزستان
		تعداد مراکز ارائه دهنده مراقبت های اولیه  بهداشتی	۱۶۵۲	۱۴۰۰
		تعداد بیمارستان	۶۱
		تعداد پزشک به ازای هر صد هزار نفر	۳۵۳۱
		مساحت کل استان	(km)۲۶۳۳۶۶	۱۴۰۰
		تعداد گمرک	۱۳	۱۴۰۲	گمرک استان خوزستان
		تعداد بازارچه مرزی	۱
		طول خط راه آهن	km ۶۹۶	۱۴۰۰	سالنامه آماری خوزستان
		تعداد ایستگاه راه آهن	۳۰	۱۴۰۰
		تعداد فرودگاه	۵	۱۴۰۱
		تعداد منطقه ویژه اقتصادی	۲
		تعداد منطقه آزاد	۱
۲	اطلاعات بخش کشاورزی	میزان تولیدات زراعی (تن)	۱۴۲۶۷۸۷۵	۱۴۰۱	جهاد کشاورزی استان
		میزان تولید گوشت قرمز (تن)	۵۵۱۴۸
		میزان تولید گوشت مرغ (تن)	۹۴۷۷۰
		میزان تولیدات باغی (تن)	۴۰۵۶۳۰
		مساحت کل اراضی کشاورزی (هکتار)	۱۱۵۳۴۲۴
		مساحت اراضی آبی (هکتار)	۹۰۱۱۱۵
		مساحت اراضی دیم (هکتار)	۲۵۲۳۰۹
۳	اطلاعات بخش صنعت و معدن	تعداد پروانه بهره برداری صنعتی فعال	۲۰۰۸	۱۴۰۲	سازمان صنعت، معدن و تجارت استان
		تعداد جواز صنعتی صادر شده	۳۰۸
		تعداد معادن در حال بهره‎برداری	۱۳۱	۱۴۰۲
		تعداد شهرک‏های صنعتی	۵۲	۱۴۰۲
		تعداد واحدهای صنعتی فعال	۱۵۳۶	۱۴۰۲	شهرک های صنعتی خوزستان