تاریخچه :
بدهی ها به عنوان یکی از طبقات اصلی صورتهای مالی واحدهای گزارشگر با هر ساختار و فعالیتی از اهمیت خاصی برخوردار است و تصمیم گیری های مدیریت مالی، بدون توجه به این عنصر فاقد کارایی و اثربخشی لازم خواهد بود. با توجه به اهمیت تامین به موقع منابع در بخش دولتی، مدیریت بدهیها و تعهدات نیز در این بخش بسیار ضروری و حساس می باشد . با توجه به اینکه تا پایان سال ۱۳۹۳ عملیات مالی خزانه بر مبنای نقدی کامل و نظام حسابداری دستگاههای اجرایی بخش دولتی بر مبنای نقدی تعدیل شده بوده است ، لذا عملاً امکان ثبت و گزارش ارقام بدهی های دستگاه های اجرایی بخش دولتی و نیز کل دولت امکان پذیر نبوده است. با استقرار نظام حسابداری تعهدی مبتنی بر استانداردهای حسابداری بخش عمومی در کلیه دستگاههای اجرایی بخش عمومی از ابتدای سال ۱۳۹۴، انتظار می رود به تدریج که نظام حسابداری تعهدی استقرار یابد و بسترهای لازم برای تبادل اطلاعات دستگاههای اجرایی با وزارت امور اقتصادی و دارایی فراهم گردد؛ اطلاعات مربوط به بدهی های دولت بصورت دقیق و قابل اتکاء در اختیار مدیران ارشد بخش دولتی (در سطوح مجاز) و حتی عموم مردم قرار گیرد . لذا فقدان اطلاعات مربوط و قابل اتکاء در خصوص بدهی ها و تعهدات دولت از مهمترین موانع ایجاد یک ساختار منسجم برای تهیه و ارایه اطلاعات در این حوزه بوده است.
بر این اساس به موجب مصوبه شماره ۲۳۶۰۹/ت۵۰۱۸۳ﻫـ مــورخ ۱۳۹۳/۳/۴ هیات محترم وزیران تشکیل واحد سازمانی جداگانه در وزارت امور اقتصادی ودارایی به منظور احصاء، ثبت و نگهداری متمرکز خلاصه حساب بدهیها و تعهدات قانونی دولت به تصویب رسید. در راستای اجرای تصویب نامه یادشده وزارت امور اقتصادی و دارایی با تشکیل کارگروه ویژه نسبت به بررسی ساختار و وظایف سازمانی مناسب اقدام و مراتب را به ســازمان مربوط ارسال نمود که شرح وظایف (کلی) و تشکیلات تفصیلی سازمانی آن پس از تصویب ، برای اجرا ابلاغ گردید.
علاوه بر مصوبه یاد شده در قانون " رفع موانع تولید رقابت پذیر و ارتقای نظام مالی " مصوب اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۴ ، وزارت امور اقتصادی و دارایی مکلف گردید تا از ابتدای سال ۱۳۹۵ واحد جداگانه ای برای احصاء و ثبت خلاصه مطالبات و بدهی های دولت تشکیل و نسبت به ارایه گزارشات سه ماهه و سالانه به مراجع ذیصلاح قانونی در موعد مقرر اقدام نماید .
ساختار یاد شده به صورت مرکز در حوزه وزیر ایجاد گردید که مسئولیت آن به معاونت نظارت مالی و خزانه داری کل کشور تفویض شده است. در حال حاضر ساختار مذکور تشکیل شده و در چارچوب تکالیف و وظایف کلی تعریف شده فعالیت می نماید.
شرح وظایف مرکز مدیریت بدهی های عمومی و روابط مالی دولت
- احصاء و نگهداری حساب بدهیها و تعهدات دولت (وزارتخانهها، موسسات دولتی، طرحهای عمرانی که اعتبارات آنها از محل بودجه عمومی دولت تامین میشود)، شرکتهای دولتی و سایر دستگاههای اجرایی و سایر بدهیها و تعهداتی که مربوط به دستگاه اجرایی خاصی نمیباشد، بر اساس ترتیبات مقرر در ماده (۱) قانون رفع موانع تولید رقابتپذیر و ارتقای نظام مالی کشور و آیین نامه اجرایی آن.
- ثبت رویدادهای مالی، داراییهای مالی و نیز تضمینات صادره توسط دولت (در دفاتر حسابداری کل) که مربوط به دستگاه اجرایی خاصی نمیباشد و مسؤلیت نگهداری حساب آن با دولت و یا وزارت اموراقتصادی و دارایی است.
- تهیه و بروزرسانی جدول بدهیها و مطالبات دولت و شرکتهای دولتی بر اساس ماده (۱) قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر و ارتقای نظام مالی کشور و آیین نامه اجرایی آن.
- تهیه گزارشهای آماری و تحلیلی درچارچوب اهداف و وظایف.
- پایش بدهیها و تعهدات ضمنی صریح و احتمالی و گزارش نتایج آن به مقامات ذیصلاح.
- رسیدگی اسناد و مدارک مربوط به حساب بدهیها، تعهدات و مطالبات دولت از طریق سازمان حسابرسییا اعزام مامور در صورت نیاز به تشخیص مقامات ذیربط وزارت امور اقتصادی و دارایی.
- تهیه دستورالعمل نگهداری حساب بدهیها، تعهدات و مطالبات در دستگاههای اجرایی ذیربط و چگونگی نگهداری و تمرکز حساب آنها در وزارت امور اقتصادی و دارایی و نمونه فرمهای مورد استفاده با هماهنگی و مشارکت سایر واحدهای ذیصلاح.
- تهیه و ابلاغ دستورالعملهای اجرایی ماده (۱) قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر و ارتقای نظام مالی کشور و آیین نامه اجرایی آن با هماهنگی و مشارکت سایر واحدهای ذیصلاح.
- اعلام نظر در خصوص رد دیون دولت و اعمال حساب آن در مواردی که مربوط به دستگاه اجرایی خاصی نمیباشد، با تهیه و ابلاغ دستورالعملهای اجرایی ذیربط.
- تدوین و بروزرسانی اهداف و استراتژی مدیریت بدهی با تعیین ابعاد، حوزهها و ساز و کارهای مدیریت بدهی در بخش عمومی.
- مدیریت اوراق بهادار اسلامی دارای تضمین دولت نظیر اسناد خزانه اسلامی، اوراق مشارکت و انواع صکوک اسلامی.
- تدوین شاخصهای بدهی و سایر معیارهای عملکرد و نظارت بر آنها.
- مدیریت ابزارهای تسویه و تهاتر بدهیها و مطالبات دولت نظیر اوراق تسویه خزانه بر اساس حکم بند (الف) ماده (۲) قانون رفع موانع تولید رقابتپذیر و ارتقای نظام مالی کشور، قوانین بودجه سنواتی و سایر احکام مرتبط.
- اجرای قوانین و مقررات مرتبط با انتقال بدهیها و مطالبات دولت نظیر حکم بند (پ) ماده (۲) و ماده (۶) قانون رفع موانع تولید رقابتپذیر و ارتقای نظام مالی کشور.
- پیگیری وصول مطالبات دولت که مربوط به دستگاه اجرایی خاصی نمیباشد برحسب اعلام مراجع ذیصلاح.
- نگهداشت اطلاعات بموقع و جامع از مبلغ و ترکیب اوراق بهادار اسلامی و سایر ابزارهای تامین مالی داخلی یا بینالمللی دولت.
- تعیین مبلغ و ترکیب اوراق بهادار اسلامی و سایر ابزارهای تامین مالی داخلی یا بینالمللی، هزینههای انتشار و تسویه آن و پیشنهاد به مراجع ذیصلاحبرای درج در قوانین بودجه سنواتی.
- تدوین برنامه تسویه بدهیهای دولت که دستگاه اجرایی خاصی متعهد تسویه آن نمیباشد با هماهنگی مراجع ذیصلاح و پیگیری برای انجام اقدامات بودجهای مناسب به منظور تسویه بدهیهای مذکور.
- بررسی و اعلام نظر در خصوص صدور تضامین بدهیها و تعهدات داخلی و خارجی دولت توسط وزارت امور اقتصادی و دارایی به همراه پایش وگزارش آنها بر حسب اعلام مراجع ذیصلاح.
- عمل به تکالیف مربوط به تنظیم روابط مالی دولت، تسویه و اعمال حساب آن براساس حکم ماده (۱) قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت (۲)، قوانین بودجه سنواتی یا سایر قوانین مرتبط که بر عهده خزانهداری کل کشور و یا وزارت اموراقتصادی و دارایی گذاشته میشود و در سایر مراجع ذیربط ثبت آن اعمال نشده است، با مشارکت سایر مراجع ذیربط.
- بررسی و پایش تعهدات احتمالی دولت و اعلام ذخایر لازم برای ایفای تعهدات مذکور از جمله تعهدات بازنشستگی، تعهدات اجتماعی و... که مربوط به دستگاه اجرایی خاصی نمیباشد.
- انجام سایر امورارجاعی از سوی مقام مافوق درچارچوب وظایف قانونی محوله.
شرح وظایف امور بدهیها و مطالبات دولت در ادارهکل امور اقتصادی و دارایی استان
- انجام امور احصاء و نگهداری حساب بدهیها، تعهدات و مطالبات دولت در دستگاههای اجرایی مستقردر استان بر اساس بخشنامههای ابلاغی مربوطه.
- تهیه و بروزرسانی جدول بدهیها و مطالبات دولت و شرکتهای دولتی بر اساس ماده (۱) قانون رفع موانع تولید رقابتپذیر و ارتقای نظام مالی کشور و آیین نامه اجرایی مربوطه.
- پایش بدهیها و تعهدات ضمنی صریح و احتمالی و ارائه گزارشهای مربوطه به مقامات ذیصلاح.
- رسیدگی به اسناد و مدارک مربوط به حساب بدهیها، تعهدات و مطالبات دولت در سطح استان بر اساس ضوابط ابلاغی.
- انجام هماهنگی و اقدامات لازم در راستای استفاده دستگاههای اجرایی استان از اوراق بهادار اسلامی دارای تضمین دولت نظیر اسناد خزانه اسلامی، اوراق مشارکت و انواع صکوک اسلامی در چارچوب ضوابط مربوطه.
- انجام اقدامات لازم در بکارگیری ابزارهای تسویه و تهاتر بدهیها و مطالبات دولت نظیر اوراق تسویه خزانه
بر اساس حکم بند (الف) ماده (۲) قانون رفع موانع تولید رقابتپذیر و ارتقای نظام مالی کشور، قوانین بودجه سنواتی و سایر ضوابط مربوطه.
- انجام اقدامات لازم در خصوص رد دیون دولت در دستگاههای اجرایی استانی بر اساس قوانین و مقررات مربوطه.
- پیگیری وصول مطالبات دولت که مربوط به دستگاه اجرایی خاص نمیباشد در چارچوب ضوابط مربوطه.
- تهیه گزارشهای آماری و تحلیلی برای ارائه به مراجع ذیصلاح.
- انجام سایر امور ارجاعی از سوی مقام مافوق درچارچوب وظایف قانونی محوله.